'یسن' کاوشی در عصر آهن، جاذبه ای برای گیلان

رشت - با بررسی کارشناسان باستان شناسی و هیأت کاوش؛ نخستین استقرارهای مسکونی عصر آهن در محوطه باستانی یسن دیلمان از توابع شهرستان سیاهکل در شرق گیلان کشف شده که گویای آن است که مردم این استان در پیش از تاریخ، دارای آثار سکونت یکجانشینی و دایم بوده اند.

روستای ' یسن ' ، ' دیلمان' ، 'سیاهکل' ؛ اندک آگاهی نسبت به گیلان کافی است تا با دیدن این نشانی ، بوی زمین شالیزارهای تازه ، پشته پشته چینش بوته های چای (اگر بگذارند که بمانند و نسوزد) ، رطوبت آبشارها و جویبارهایی روان که گویی زلالی‌شان از بلور گذشته و گیل‌مردان و گیل‌زنانی که خستگی دستان‌شان فرو می نشانند و گاه نم بارانی و ... ، خواهی یا نه عبارت 'جاذبه در جاذبه' تداعی می شود و این یعنی فرصت، فرصتی ناب؛ حال اینکه قدر دانسته می شود یا نه بماند در جای دگر ... و این همه زیبایی شگفت آور افزون بر قدمتی به وسعت ها قرن ها در 'یسن' به هم می رسند.

بسیاری معتقدند که نظریات باستان‌شناسی کسالت بار و بی ربط است؛ نظریه پردازان معمولا از زبانی استفاده می کنند که پر از واژه های گنگ و مهجور حرفه ای است؛ علاوه بر این اغلب به منابع ناآشنا ارجاع می دهند، درباره دوره ها و مناطقی بحث می کنند که بیشتر علاقه ای به آن ندارند و تمام هم و غم‌شان به کرسی نشاندن حرف خود است.

اما این تعریف که در کتابی برای باستان‌شناسی آمده ساده تر بود؛ 'باستان‌شناسی مطالعه گذشته با استفاده از مدارک مادی است' با این تعریف چه بسا بتوان رهیافت‌های باستان‌شناسی را در مطالعه پدیده های امروزی نیز به کار بست.

قلمرو باستان‌شناسی تمامی گذشته را تا حال در بر می گیرد چون تمامی وقایع بی درنگ پس از وقوع ، به جزیی از گذشته بدل می شود.

این روزها عادی شده هر شخص به بیان ذهن خود قطعه ای از بهشت را بر روی زمین یافت می کند و در این گیر و دار پر بی راه نگفته ایم اگر بگوییم 'گیلان بهشت کاوشگران'.

شهر تاریخی گسکر (گیلان) بر اساس کاوش‌های انجام شده بزرگ‌ترین شهر باقیمانده از دوره اسلامی در شمال کشور محسوب می شود.

شهر تاریخی گسکر واقع در 55 کیلومتری شهرستان رشت و 25 کیلومتری صومعه سرا و حد فاصل بین سه شهرستان رضوانشهر، ماسال و صومعه سرا واقع است.

کشف بقایایی از بخش‌های مسکونی صنعتی و تجاری، بقایایی از گورستان، کوره های آجرپزی، شیشه گری، سفالگری و نتیجه کاوش در فصول پیشین این شهر تاریخی بوده است.

تپه مارلیک یک محوطه باستانی در کرانه خاوری سفیدرود و در دره 'گوهررود' استان گیلان است؛ این تپه بقایای به جای مانده از تمدن باستانی متعلق به دست کم سه تا سه هزار و 500 سال پیش است و پژوهشگران گمان می برند که این تپه آرامگاه خصوصی فرمانروایان و شاهزادگان مردمان این تمدن بوده است.

غار باستانی در بند رودبار که برای نخستین بار در گیلان دوره پارینه سنگی در آن مورد مطالعه قرار گرفت و به شماره 13219 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.

آق ولر، ارتفاعات ماسال، چراغعلی تپه و چه بسیار دیگر و اینک روستای 'یسن' در سیاهکل دیلمان ...

'ولی جهانی' رییس مرکز باستان‌شناسی و سرپرست هیات کاوش محوطه کافرستان یسن می‌گوید: بررسی های باستان‌شناسی که از محوطه‌های کافرستان انجام شده، آثار معماری ارزشمندی در محدوده هایی مانند اربوچال، مهدی چوری نسکوچال و زرگلو سی، تپه گردگولیسی و قاسم زیمی کشف شد.

وی بیان کرد: این سازه ها متعلق به بناهای مسکونی دایمی عصر آهن و اوایل دوره اسلامی است که برای نخستین بار در منطقه شرق گیلان و در ارتفاعات شهرستان سیاهکل به دست آمده است.

وی اضافه کرد: در این فصل هیات باستان‌شناسی موفق شد علاوه بر کشف آثار معماری مربوط به دوره آهن، بقایایی از قبور باستانی مربوط به دوره های مختلف را کشف کند که در داخل اکثر قبور سفالینه ها و خنجرهای فلزی و ... کشف شده است.

جهانی ادامه داد: محدوده روستای یسن شامل مجموعه ای از محوطه های استقراری و گورستانی باستانی واقع در 80 کیلومتری شهرستان سیاهکل و 35 کیلومتری جنوب شرقی دیلمان است که قدمت تقریبی آنها از عصر آهن تا اوایل دوره اسلامی متغیر است.

وی خاطرنشان ساخت: کاوش ها نشان می دهد که در این منطقه از چهار هزار سال پیش تا حال حاضر مورد سکونت اقوام مختلف بوده است.

به گفته جهانی:در حفاری های باستان‌شناسی یسن چندین رشته دیوار سنگی در راستای شمالی -جنوبی و شرقی - غربی که فضایی چهارضلعی را به وجود می آورد، کشف شده که این ساختارها از سنگ‌های بزرگ (تخته سنگ) به همراه ملات گل ساخته شده و فضاهای خالی میان این سنگ های بزرگ با قلوه سنگ‌های کوچک تر پر شده؛ این دیوارها در کنج ها با چفت و بست کامل به یکدیگر پیوسته و در برخی از آنها آثار خشت خام در معماری نیز مشاهده می شود.

وی در یک نتیجه گیری کلی عنوان کرد:

1. در محوطه باستانی یسن آثار معماری در قالب بناهای مسکونی دایم در دوران تاریخی وجود داشته است.

2. سازه های معماری در چند دوره متوالی به طول چند قرن مورد استفاده بوده اند.

3. معماری به‌دست آمده در محوطه یسن مبتنی بر استفاده از سنگ در شالوده و دیوارهاست.

4. برای ایجاد گرما از تنورها و اجاق هایی استفاده می شد که سوخت آنها چوب بوده است.

5. اهالی باستانی و تاریخی یسن از شیوه چفت و بست دیوارها در زوایا آگاهی داشتند.

6. فضاهای مسکونی خانواده های مختلف در همسایگی هم بوده و از بافت در هم تنیده ای تشکیل شده بنابراین با وجود کشف بقایایی از آثار معماری، بناهای مسکونی در جای جای این محوطه باستانی می توان گفت که مردم گیلان در پیش از تاریخ دارای آثار سکونت یکجانشینی و دایم بوده اند .

بر اساس تعاریف توریسم؛ 'گردشگری تاریخی' یکی از گونه های این صنعت نوپاست. این گونه گردشگری که 'گردشگری میراث' نیز نامیده می شود به بازدید از موزه ها، مکان‌ها و بناهای تاریخی و محوطه های باستانی می پردازد و امروزه بخش عمده ای از گردشگری را به خود اختصاص داده است.

دکتر ' محمد رحمانی ' یکی از استادان دانشگاه در رشته جغرافیا و برنامه ریزی توریسم معتقد است: با شناخت گونه های گردشگری به گستردگی مفاهیم و ارتباطات ساختاری این صنعت چندمنظوره پی می بریم لذا شناخت این امر از بعد فلسفی، نظری، ساختاری و برنامه ریزی و هدف‌گذاری مهم است.

وی در گفت و گو اختصاصی با خبرنگار ایرنا افزود: گردشگری یک امر تخصصی است و یک موسسه یا حتی یک کشور نمی تواند در همه شاخه های گردشگری فعالیت کند لذا با شناخت دقیق تر انواع گردشگری، کشورها ، موسسات و هتل‌ها با توجه به گونه گردشگری اهداف و امکانات مناسب خود را انتخاب می کنند.

رئیس باستان‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان نیز معتقد است: محوطه های باستان‌شناسی گیلان سرآمد است و با ساماندهی می تواند به جاذبه گردشگری شناسا تبدیل شود.

' ولی جهانی ' بیان کرد: تعدادی از محوطه های باستانی شاخص استان را می توان به عنوان پایگاه پژوهشی معرفی کرد.

وی خاطرنشان ساخت: دیلمان ، مارلیک ، اشکورات ، گسکر ، آق ولر و ... از محوطه های باستانی شاخصی هستند که می توان ساماندهی کرد و در اختیار سرمایه گذاران برای رونق گردشگری قرار داد.

امید که با برنامه ریزی و استفاده از راهکارهای متخصصان ، استادان و دانش آموختگان فرصت های موجود بیش از همیشه قدر دانسته و بیش از پیش گردشگری تاریخی و فرهنگی در استان رونق یابد.

به گزارش ایرنا، برنامه کاوش، گمانه زنی و لایه نگاری محوطه باستانی روستای یسن از توابع شهرستان سیاهکل با مجوز شماره 1329/208/902 مورخ 10/12/90 پژوهشکده باستان‌شناسی سازمان میراث فرهنگی از بیستم اسفندماه سال گذشته به مدت 45 شبانه‌روز ادامه دارد.ک/4