نیایشگاه زیگورات چغازنبیل اولین سازه ای از ایران که ثبت جهانی شد

آیا نام نیایشگاه زیگورات چُغازَنبیل را شنیده اید؟

نیایشگاه (معبد) زیگورات چغازنبیل در استان خوزستان و در 40 کیلومتری شهر باستانی شوش و در نزدیکی منطقه باستانی هفت تپه قرار گرفته است. چغازنبیل نیایشگاهی است باستانی مربوط به دوره عیلامی که حدود 3278 سال پیش توسط "اونتاش ناپیریشا" پادشاه بزرگ عیلامی برای ستایش ایزد اینشوشیناک نگهبان شهر شوش ساخته شده‌است. نیایشگاه زیگورات اولین سازه یا بنایی بود که در سال 1358 خورشیدی به ثبت فهرست میراث جهانی یوسنکو رسید. بلندی آغازین این بنا ۵۲ متر در قالب ۵ طبقه بوده است  و امروزه ارتفاع آن ۲۵ متر و تنها دو طبقه و نیم از آن باقی مانده است. این بنا از خشت خام ساخته شده است و روکشی از آجر دارد . در اطراف معبد تعدادی لوح گلی و چندین نقش برجسته از انسان و حیوان بدست آمده است . در حین خاکبرداری از محل دو عدد آجر که مطالبی را به خط ایلامی در آن نقل شده بود کشف شد . قاعده زیگورات مربع است و این قانون در تمامی معابد جهان دیده می شود ، آخرین طبقه آن به خدای ایشوشینک تعلق داشته است.

رازهای کشف نشده چغازنبیل

وقتی که اونتاش ناپیریشا یا اونتاش گال یا اونتاش هوبان به حکومت رسید، شهری جدید به نام اونتاش بنا کرد و در آن چغازنبیل (تپه زنبیل) را بنا کرد، اونتاش ناپیریشا نوه پاهیر ایشان بنانگذار سلسه عیلامی بود. اونتاش گال در این کتیبه به جز پرستش خدای اینشوشیناک اهداف دیگری را نیز برای ساخت زیگورات ذکر می‌کند، اما هنوز باستان شناسان نتوانسته‌ اند به معنای دقیق جملات او پی‌ ببرند. بسیاری معتقدند راز اهداف دیگر او از بنا کردن زیگورات در چهار بنای کوتاه استوانه‌ ای شکل که در اطراف زیگورات قرار دارند نهفته‌ است و تحقیقات همچنان ادامه دارد.این بنا در حمله آشور بانیپال به همراه تمدن عیلامی نابود شد و پس از آن زیر خاک از دیده‌ها ناپدید گردیده بود تا دوران کنونی که توسط رومن گریشمن ایلام‌ شناس فرانسوی خاک برداری گردید.

 

چغازنبیل به چه معناست؟

چغازنبیل که نام باستانی این بنا است، واژه‌ای محلی و مرکب از دو واژه "چُغا" در زبان لری به معنی "تپه" و زنبیل به معنی "سبد" است که اشاره‌ای است به مکان معبد که تپه بوده و آن را به زنبیل واژگون تشبیه می‌ کردند. این مکان نزد باستان‌ شناسان به «دور-اونتَش» معروف است که به معنای «دژِ اونتش»» است. جامعه بین المللی برای آن ارزش استثنائی و جهانی قائل هستند، در بعضی از کتب تاریخی نام باستانی شوش، چغازنبیل نامیده شده‌ است.

اشیاء یافت شده در معبد چغازنبیل

درودن معبد سر درهای مجلل و راه پله های متعددی وجود دارد که منتهی به طبقات فوقانی معبد می شود .جالب ترین شیء بدست آمده از حفریات اخیر چغازنبیل مجسمه گاو لعابداری است که در کمال ظرافت و مهارت ساخته شده است که برروی آن کتیبه ای به خط ایلامی در چند ردیف نوشته شده است . اکنون این مجسمه در موزه ایران باستان نگهداری می شود.

بازسازی معبد زیگورات چغازنبیل

در سال 1377 خورشیدی برای جلوگیری از تخریب معبد چغازنبیل که ناشی از خسارت‌های چند سال جنگ ایران و عراق و نیز کهن بودن این بنا بود، توافقی بین سازمان میراث فرهنگی ایران ،یونسکو ، بنیاد اعتباری ژاپن و مؤسسه‌ی کراتره فرانسه (مؤسسه‌ی بین‌المللی حفاظت از بناهای خشتی) برای حفاظت و مرمت محوطه‌ ی باستانی چغازنبیل در زمینه‌های مختلف علمی صورت گرفت. تصویر زیر نمایی از ماکت معبد زیگورات چغازنبیل می باشد.