موزه میراث روستایی گیلان

اندیشه ایجاد موزه میراث روستایی گیلان برای نخستین بار پس از زلزله 1369 گیلان – زنجان، از سوی دکتر محمود طالقانی مطرح گردید. این موزه که در نوع خود در آسیای مرکزی منحصر به فرد می باشد، با هدف پاسداشت و حفظ میراث مادی و معنوی مردم سرزمین گیلان طراحی و باحمایت مادی و معنوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شروع به فعالیت نمود.

در ساخت این موزه علاوه بر شناسایی، واچینی و دوباره چینی گونه های مختلف معماری روستایی، به میراث معنوی گیلان نیز توجه خاصی شده است، تا آنجا که در انتقال بناها به موزه سعی شده است نه تنها اصالت کالبد بنا، بلکه روح حاکم بر آن نیز حفظ و منتقل شود. بر اساس مطالعات انجام شده در گیلان که یکی از کوچکترین استان های کشور است، 9 حوزه سرشاخه فرهنگی  –معماری شناسایی شده است. میراث مادی ( معماری، صنایع دستی و... ) و میراث معنوی ( آداب و رسوم، باورها و ارزش ها ) هر یک از این حوزه ها در قالب یک روستا در محل موزه طراحی و بازسازی خواهد شد.عملیات ساختمانی موزه در اردیبهشت 1384 آغاز شد و تا کنون 6 روستا مربوط به 6 حوزه فرهنگی – معماری گیلان، شامل روستاهای جلگه شرق، مرکز و غرب، کوهپایه شرق و غرب و کوهستان غرب، در محل موزه به بهره برداری رسیده است. عملیات ساخت فاز 7 ( روستای کوهستان شرق ) نیز در دست اجراست و عملیات ساخت فاز های 8 و 9 پروژه ( روستاهای ساحل شرق و غرب ) نیز در دستور کار قرار دارد

(بروشور تبلیغاتی موزه میراث روستایی گیلان 1389)

موزه میراث روستایی گیلان اولین اکو موزه ای است که در زمینی به مساحت حدود 263 هکتار در پارک جنگلی سراوان، واقع در کیلومتر 18 جاده رشت ـ تهران در دست اجراست و در رابطه با معرفی تاریخچه و نوع فرهنگ و زندگی مردم در فضای باز ایجاد شده است در این موزه معیشت، کار، مسکن، صنایع دستی و انواع فضاهایی که در یک حوزه خانوادگی وجود دارد بازسازی و به نمایش در آمده است. فاز مطالعات مقدماتی آن از اوایل سال 1381 آغاز گردید و در اردیبهشت 1384 اولین کارگاه این طرح (حوزه فرهنگی و معماری جلگه شرق سپید رود) راه‌اندازی شد برپایه مطالعات مردم شناسی و معماری 9 حوزه فرهنگی و معماری درگیلان شناسایی و برای هر یک از آنها مکان ویژه ای در محل موزه در نظر گرفته شده است. تاکنون 6 مجموعه مسکونی شامل 27 سازه مربوط به حوزه فرهنگی و معماری جلگه شرق سپیدرود و 4 مجموعه مسکونی شامل 14 سازه مربوط به حوزه فرهنگی و معماری جلگه مرکزی گیلان در محل موزه بازسازی شده است. مجموعه های دیگری نیز به تدریج راه اندازی خواهند شد. این موزه پس از اتمام، نمونه‌ ای کوچک اما واقعی، از نحوه زندگی و فرهنگ سنتی روستاهای گیلان خواهد بود. در طراحی موزه محل های جداگانه برای نمایش ها و بازی های سنتی، پرورش گیاهان دارویی و درختان بومی، کارگاه صنایع دستی، مزارع برنج و باغات چای، پارک بازی کودکان، چایخانه ها و رستوران های سنتی، اردوگاه تفریحی و پژوهشکده معماری و مردم شناسی در نظر گرفته شده است. موزه میراث روستایی گیلان تا کنون موفق به کسب چندین جایزه و گواهینامه از سوی نهادهای ملی و بین المللی شده است.

بخش معماری این موزه، مجموعه‌ ای است که قدمت بناهای آن به طور متوسط به ١٥٠ سال می ‌رسد. هدف موزه میراث روستایی گیلان، تنها انتقال بناهای روستایی نیست، بلکه حفظ فرهنگ بومی، فن ساخت و دانش نانوشته‌ ای است که در روستاهای گیلان وجود داشته است. در این مجموعه، علاوه بر معماری روستایی مناطق مختلف استان، سایر عناصر فرهنگی مربوط به ابزارهای زندگی و کار، خوراک، پوشاک و … هم به نمایش درخواهد آمد. در طراحی سایت، محل‌های جداگانه برای رستوران‌ها، چای‌خانه‌ها، بازارها، مساجد، مزارع و باغ‌های چای، شالیزار، کارگاه‌های آموزش و تولید صنایع‌دستی، نظیر گمج‌سازی و سفالگری، مرواربافی، رشتی‌دوزی و … ، محوطه‌ بازی‌ ها و نمایش ‌های بومی برای برگزاری کشتی ‌گیله‌مردی، ورزاجنگ، لافندبازی و …، مراکز تحقیقات کشاورزی و دامپروری، پژوهشگاه معماری و مردم‌شناسی، پارک کودک، باغ‌های پرورش گیاهان دارویی و درختان بومی، اردوگاه تفریحی، معماری چوب ملل و دو مجموعه‌ی مهمان‌پذیر با الهام از معماری روستایی به ظرفیت ١٥٠ واحد ٣ تا ٥ نفره، در نظر گرفته شده است. در سایت موزه 2 مجموعه مهمانپذیر با بهره گیری از معماری روستایی گیلان نیز طراحی شده است.

 

توضیحات بیشتر برای علاقمندان :

معماری روستایی موزه میراث روستایی گیلان :

معماری روستایی گیلان به دلیل تنوع اقلیمی (ییلاقی،کوهپایه ای، جنگلی، جلگه ای) رنگارنگی فرهنگی و همزیستی اقوام گوناگون (گیلک، تالش، ترک، گالش، کرد) جلوه های متنوع ، هریک هماهنگ با طبیعت مناطق و نیازهای ساکنان آن، دارد. شناسایی و شناساندن دانش نانوشته و رمز و رازهای ناگفته انواع این معماری نشان خواهد داد که ساکنان روستاهای گیلان در طول تاریخ چگونه اهل سرزمین خود بوده اند.

 

نمایشگاه معماری موزه میراث روستایی گیلان :

بی تردید بازسازی 27 سازه مربوط به حوزه فرهنگی و معماری جلگه شرق سفید رود و 14 سازه مربوط به حوزه فرهنگی و معماری جلگه مرکزی، خود نمایشگاهی باشکوه زنده و چشم نواز است. با این همه برای نشان دادن دستاوردهای این پروژه بزرگ ملی که در نوع خود در برای اولین بار در خاورمیانه به اجرا در آمده است، به مناسبت های مختلف نمایشگاهی از عکس ها و نقشه های معماری سازه های روستایی گیلان در محل موزه برگزار می گردد. در این نمایشگاه ویژگی خانه ها و دیگر سازه های منتخب، روش واچینی، حمل و نقل اجزای ابنیه و مراحل دوباره چینی آنها به نمایش گذاشته می شود.

 

مردم شناسی موزه میراث روستایی گیلان :

درباره هر یک از مجموعه های مسکونی منتخب، پژوهش های گسترده مردم شناسی توسط گروه تحقیقات مردم شناسی موزه انجام می شود. در این پژوهش ها: شیوه زندگی، آداب و سنن هر یک از حوزه های فرهنگی گیلان، کاربری بخش های گوناگون هر بنا، ابزار و اثاثیه و دیگر ملزومات زندگی روستایی، روش سنتی زراعت، باغداری، پرورش دام، طیور، نوغانداری و …. به دقت ثبت و ضبط می شوند. سعی شده است تا در فضای خانه ها و محوطه ها، گوشه هایی از این فرهنگ رنگارنگ و غنی به نمایش گذاشته شود.

 

سفره گیلانی موزه میراث روستایی گیلان :

سفره گیلانی، هماهنگ با طبیعت آن، سرسبز، متنوع و انباشته از طبیعتی محصولات کشاورزی، فراورده های دامی و … است. برنج غذای اصلی گیلانیان است، اما در کنار آن انواع سبزی، تخم مرغ، لبنیات، گوشت پرندگان شکاری، انواع ماهیان رودخانه ای و دریایی و … سفره گیلانی را پربار می کند. نان نیز اگر چه غذای دوم مردم گیلان است، در مناطق مختلف با ترکیبات گوناگونی از قبیل: آرد گندم، آرد برنج، تخم مرغ، کدو، شیر، شکر و دیگر افزودنی های طبیعی، گونه های فراوان دارد. عرضه برخی غذا ها و تنقلات خاص گیلان جز برنامه های موزه است.

 

اشیا و آثار موزه میراث روستایی گیلان :

کارشناسان موزه، از آغاز تا کنون، تعداد قابل توجهی از ابزار کشاورزی، تزیینات خانه ها و دیگر وسائل مورد استفاده روستاییان را جمع آوری کرده اند. نمایش این اشیا که بسیاری از آنها را اهالی روستاها به موزه اهدا کرده اند، بازدید کنندگان را با جلوه های گوناگونی از هنر و زندگی روستایی آشنا میکند.

پوشاک موزه میراث روستایی گیلان :

پوشاک روستاییان گیلان در عین تنوع گونه ها، غالبا رنگ های شاد، چشم نواز و هماهنگ با طبیعت زیبای این منطقه دارد. پوشاک مردان و زنان روستایی هم شاد است، هم راحت و مناسب برای انجام انواع فعالیت و هم در عین حال پوشش کامل و متناسب با اعتقادات مذهبی مردم گیلان.

 

نمایشها و بازی ها موزه میراث روستایی گیلان :

گروه تحقیقات مردم شناسی موزه، نمایش ها و بازی های خاص یا بومی شده گیلان را طی پژوهش های مفصل جمع آوری و ثبت کرده اند. اجرای لافند بازی، کشتی گیله مردی و موسیقی محلی برای حفظ و احیای آنها از برنامه های این موزه است.

 

زمان بازدید موزه میراث روستایی گیلان :

این موزه در حال حاضر در روزهای پنجشنبه و جمعه و اعیاد هر هفته از ساعت 10 الی 18 برای دیدار عموم گشوده است.

آدرس: کیلومتر 18 آزادراه رست - قزوین، نرسیده به پلیس راه، جاده سراوان-شفت

عکس/ ابوذر بذری