مختصری از دانستنیها و دیدنیهای گیلان - بخش دوم
آبشارهای استان گیلان
آبشار لاتون (بارزاو): این آبشار در 15 کیلومتری جنوب شهرستان آستارا در روستای کوته مومه از توابع شهر لوندویل قرار دارد. ارتفاع تقریبی این آبشار 105 متر است و از لحاظ ارتفاع، مرتفعترین آبشار استان گیلان به شمار میرود که در تمام طول سال آب دارد ولی حجم آن در فصول مختلف متفاوت است.
این آبشار از دامنههای شرقی کوه اسپیناس سرچشمه میگیرد و به رودخانه 17 کیلومتری لوندویل که خود نیز از کوه اسپیناس سرچشمه میگیرد سرازیر میشود و با شیب تندی به سمت کوته کومه و لوندویل حرکت کرده و در انتها وارد دریای خزر میشود. فاصله از روستای کوته کومه تا آبشار حدود 6 کیلومتر است که در این فاصله در حدود 750 متر به ارتفاع افزوده میشود. مسیر صعود آبشار از تپههای جنگلی و بسیار زیبایی تشکیل شده است و در طول مسیر چشمههای فراوانی با آب خنک و قابل آشامیدن دیده میشود. در این مسیر یک روستای قدیمی به نام آسیو شوان وجود دارد که تقریباً خالی از سکنه است. در زبان تالشی «آسیو» به معنای آسیاب و «شوان» به معنای کنار رودخانه میباشد. در انتهای مسیر نیز پرتگاههایی خطرناک و مرگبار وجود دارد که از فاصله 500 متری قابل مشاهده است.
در حاشیه آبشار یکی از زیباترین جنگلهای متراکم بکر و دست نخورده استان با انبوهی از درختان آلو، به، گلابی، گردو، فندق و سیب وحشی وجود دارد که 9 ماه از سال از سرسبزی و طراوت خاصی برخوردار است. از جانوران این منطقه میتوان به گرگ، گراز، جوجه تیغی، اسب، گاو و به ندرت خرس اشاره کرد. در نزدیکی آبشار لاتون کلیه امکانات رفاهی همچون پارکینگ، بوفه، سرویس بهداشتی، آبگرم معدنی و اتاقهای کرایهای جهت اقامت کوتاه وجود دارد.
آبشار ویسادار: رضوانشهر به دلیل واقع شدن در حدّفاصل جنگل و دریا، از آب و هوای ییلاقی مطبوع، چشمههای آب معدنی، رودخانههای دائمی و همچنین آبشارهای خیرهکننده و چشماندازهای زیبایی برخوردار است. آبشار ویسادار در 15 کیلومتری پرهسر از معروفترین جلوههای طبیعی این شهرستان است. این آبشار بر روی رودخانه لمیر و در کنار جاده جنگلی منتهی به روستای لمیر واقع شده است که میتوان از روی یک پل فلزی، به خوبی عظمت و زیبایی آن را مشاهده نمود.
آبشار آبویار: این آبشار در مسیر دسترسی به آبشار ویسادار و در نزدیکی روستای آبویار از توابع رضوانشهر قرار دارد.
آبشار آسیابگا: این آبشار در ارده از توابع شهرستان رضوانشهر میباشد که مسیر دسترسی به آن از کنار رودخانه زیبای شفارود میگذرد.
آبشار لونک: آبشار لونک از دو آبشار کوچک و بزرگ تشکیل شده است و در منطقه جنگلی کنار جاده کوهستانی سیاهکل به دیلمان پس از شهر سیاهکل قرار دارد و فاصله آن تا شهر سیاهکل حدود 35 کیلومتر است. این آبشار در فصل بهار و پاییز آب فراوانی دارد و در تابستان کمآب میباشد.
آبشار زمرد حویق: این آبشار یکی از زیباترین پدیدههای طبیعی شهرستان تالش و استان گیلان است که در تمام فصول سال دوستداران طبیعت را به سوی خود جذب میکند. فاصله این آبشار از بازار شهر حویق 9 کیلومتر است که بخشی از آن آسفالت و بخشی دیگر خاکی و کوهستانی است.
آبشار بابا ولی: آبشار بابا ولی در 3 کیلومتری روستای بابا ولی از توابع سیاهکل و در حدود 5 کیلومتری جاده دیلمان سیاهکل به آسیاب قرار دارد. ارتفاع این آبشار حدود 20 متر میباشد و از نوع آبشارهای فصلی است. برخلاف دیگر آبشارهای استان گیلان که اطراف آنها جنگل میباشد، این آبشار در میان صخرهها واقع شده است.
آبشار خلشکو: این آبشار در بخش کلیشم از توابع شهرستان رودبار در نزدیکی استخر طبیعی خلشکو واقع شده است.
آبشار آسیاب رود: این آبشار در روستای نوده فاراب از توابع شهرستان رودبار بعد از روستای انبوه قرار دارد.
آبشار دودوزن: این آبشار در روستای خرمکش از توابع شهرستان شفت قرار دارد و یکی از زیباترین آبشارهای استان گیلان محسوب میشود. فاصله این آبشار تا شفت 24 کیلومتر میباشد که برای رسیدن به این آبشار بعد از شفت باید از روستاهای عثماوندان، احمد سرگوراب، نصیر محله، شالما، سفید مزگی، لپوندان، علیسرا و سیاه مزگی عبور نمود تا به منطقه خرمکش رسید.
آبشار سیاه تاش: آبشار سیاه تاش در 20 کیلومتری مرکز شهرستان املش در بخش رانکوه قرار دارد. این آبشار بیش از 50 متر ارتفاع دارد و دیواره سنگی دامنه کوه زیبایی آن را دوچندان نموده است. همه ساله در فصل بهار و تابستان تعداد زیادی از گردشگران، کوهنوردان و دوستداران طبیعت به این منطقه مراجعه مینمایند.
آبشارهای ماسوله: شهر ماسوله در جنوب غربی استان گیلان در 20 کیلومتری شهر ماکلوان و 36 کیلومتری شهر فومن و 60 کیلومتری شهر رشت قرار دارد. آبشارهای ماسوله به صورت پراکنده در نقاط مختلف آن دیده میشوند و اگرچه در پی سیلهای سالیان اخیر دستخوش تغییراتی شدهاند ولی همچنان مورد توجه دوستداران طبیعت میباشند. از جمله آبشارهای ماسوله آبشار کوشم ماسوله است که در انتهای دره جنگلی ماسوله و در ارتفاعات این منطقه واقع شده و ارتفاع آن به حدود 30 متر میرسد. مسیر دسترسی به این آبشار با شیبی ملایم و در امتداد رودخانه و در جهت مخالف جریان آب است که پس از حدود یک ساعت کوهپیمایی و گذر از چند آبشار کوچک دیگر، در انتهای تنگه دیوارهای سنگی دیده میشود که آب از بالای آن به پایین فرو میریزد. از دیگر آبشارهای این منطقه میتوان به آبشار ماسوله رودخان با ارتفاع بیش از 20 متر، آبشار خرم بو (خربو)، آبشار توریشوم و آبشار لارچشمه نیز اشاره کرد که جلوهای بسیار زیبا دارند.
آبشار وِرَزان: این آبشار در فاصله 36 کیلومتری شمال غربی شهر تالش و 22 کیلومتری جنوب دریاچه نئور (در استان اردبیل) در روستای ورزان که در ضلع شمال غربی سوباتان واقع شده و فاصله آن تا شهرک سوباتان حدود 4 کیلومتر است قرار دارد. آب رودخانه ورزان یکی از شاخههای اصلی رودخانه لیسار است که از چشمههای ییلاقات بالادستی سرچشمه گرفته و در مسیر خود هنگام ریزش از صخرههای عظیم ورزان، آبشار زیبا و دیدنی که ارتفاع آن حدود 30 متر است را تشکیل میدهد.
آبشار شیطان کوه: شیطان کوه را که در گذشته شاهنشین کوه مینامیدند، کوهی در شرق شهر لاهیجان با ارتفاع حدود 60 متر است که در داخل آن آبشاری مصنوعی ایجاد شده است. این آبشار زیبا با ارتفاع تقریبی 24 متر از بدنه شیطان کوه به پای کوه سرازیر میشود و به وسیله پمپاژ آب از استخری که در مقابل آن است و به استخر لاهیجان معروف است، تغذیه شده و حوضچههایی برای تخلیه و حرکت آب در پایین آن احداث شده است. در کنار این آبشار یک راه پلکانی تا قله کوه وجود دارد که گردشگران با پشت سر گذاشتن بیش از 750 پله که از کنار آبشار و پای کوه آغاز شده و از داخل درختان سرسبز میگذرد، به قله کوه و فضای سرسبز بالای آن به نام «بام سبز» لاهیجان میرسند. این محوطه سبز و زیبا به وسیله گذرگاهی به قسمت جنوبی پای کوه منتهی میشود.
آبشار لاس پشت (روستای لپوندان)، آبشار دیواکل (روستای علیسرا)، آبشار وزنه بن (روستای سفید مزگی) و آبشار دیوان دره (روستای طالقان) از جمله آبشارهای شهرستان شفت میباشند. آبشار گیلون رود نیز از یکی از آبشارهای استان گیلان است که در شهرستان فومن واقع شده است.
چشمههای استان گیلان
چشمههای آب معدنی سنگرود: در روستای سنگرود که از توابع دهستان عمارلو شهرستان رودبار میباشد دو چشمه جدا از هم ولی نزدیک به هم وجود دارند. یکی از چشمههای چشمه آب گاز با حوضچههایی که آب آن از قسمت شمال غربی و از دل کوه خارج میشود و از ارتفاعی بلند به سمت سنگهای آهکی بستر خود و جنگل اطراف جریان داشته به رودخانه میپیوندد و چشمه دیگر چشمه آب کولور است که حوضچهای به شکل مثلث دارد. چشمه آب کولور در درمان رماتیسم و بیماریهای استخوان و بیماریهای پوستی مؤثر است.
چشمه کلشتر منجیل: این چشمه در حدود یک کیلومتر پایینتر از سد سفیدرود در فاصله 500 متری جاده اصلی قزوین به رشت قرار دارد.
چشمه آب معدنی چشماگل: این چشمه در روستای طالم سهشنبه از توابع بخش سنگر در جنوب شرقی رشت در 12 کیلومتری جاده رشت- قزوین قرار دارد. این چشمه در کنار رودی به همین نام واقع شده است و زمینهای اطراف چشمه رسی و دیوارههای آن از ماسه سنگ تشکیل شده است. در کنار چشمه درخت تنومندی دیده میشود که مورد احترام اهالی منطقه میباشد و از آن این چشمه در درمان بیماریهای پوستی به ویژه جوشهای صورت و بدن استفاده میشود.
چشمه ماستخور: این چشمه در مجاورت روستای ماستخور در 5 کیلومتری رودبار و در جهت غربی سد منجیل قرار دارد. آب این چشمه هنگام خروج گرم و جوشان است. اهالی این منطقه و منطقه علیآباد سفلی از گذشته آب چشمه را به خزینههایی میریختند و در آن استحمام میکردند. آنها معتقدند که استحمام در آب گرم این چشمه بسیاری از بیماریهای چشمی، ناراحتیهای استخوانی و رماتیسمی را درمان میکند.
چشمه آب معدنی سجیران: این چشمه در منطقه اشکور علیا از توابع شهرستان رودسر در بالادست روستاهای نیلو، جیرکل و سجیران (در قسمت شمال شرقی) در یک مسیر کوهستانی و جنگلی قرار دارد. آب این چشمه دارای خواص درمانی میباشد و برای بیماریهای کبدی، گوارشی و کلیوی به ویژه سنگ کلیه مفید است به طوری که مبتلایان به سنگ کلیه آب چشمه را در بطری میریزند و به محل سکونت خود میبرند اما به نظر کارشناسان با از بین رفتن گاز و فعل و انفعالاتی که انجام میشود، آب برخی از خواص درمانی خود را از دست میدهد و بهتر است با حضور در منطقه از فواید آب این چشمه بهرهمند شد. آب چشمه سجیران بسیار گواراست و جرم و رسوب را به راحتی و در مدتی کم حل میکند. استحمام با آب چشمه سجیران در درمان بیماریهای پوستی بخصوص قارچ انگشتان و سایر نقاط بدن تأثیر زیادی دارد.
چشمه آب شور لاکان: لاکان منطقهای است واقع در جنوب رشت. در انتهای جاده رشت- لاکان جاده خاکی وجود دارد که در اواسط آن روستای آقا دانا پیر قرار دارد و در شرق جنگلی انبوه و زیبا واقع است که چشمه آب شور لاکان را دربر گرفته است. آب این چشمه دارای مقدار زیادی املاح نمک میباشد و دیوارههای چشمه از رسوبهای آهکی پوشیده شده است. مردم منطقه این چشمه را مقدس و آب آن را شفابخش میدانند به همین دلیل در فصل تابستان برای درمان بیماریهای پوستی از آب چشمه استفاده میکنند.
چشمه آب معدنی داماش: این چشمه معدنی در روستای داماش از توابع بخش عمارلو شهرستان رودبار واقع شده است. روستای داماش در ارتفاع 2200 متری از سطح دریا واقع شده است. مسیر دسترسی به این محل عبور از کمربندی قزوین به سمت گردنه کوهین و خروج از جاده اصلی به طرف لوشان است. پس از طی مسافت 40 کیلومتر منطقه جیرنده واقع شده است که از این زمان با طی مسافت 7 کیلومتر دهکدهای کوچک و باصفا در میان دشتی سبز به نام داماش قرار دارد.
چشمه آب معدنی داماش دارای انواع املاح معدنی کلسیم، منیزیم، سدیم و پتاسیم است. شاخهای از آب چشمه به حوضچهای در مرکز روستا هدایت میشود و مورد استفاده مردم روستا قرار میگیرد و بقیه آن از طریق بستهبندی در کارخانه آب معدنی داماش به سایر نقاط کشور ارسال میگردد.
چشمه آب معدنی زمزمه: این چشمه در منطقه ماسوله از توابع شهرستان فومن قرار دارد. رنگ آب این چشمه در تمام طول مسیر تا ماسوله رودخان نارنجی رنگ است و به دلیل مجاورت با معدن آهنی که در گذشته فعال بوده است، طعم تلخی دارد و اهالی منطقه آن را با شکر مخلوط کرده و برای درمان بیماریهای ریوی و گوارشی از آن استفاده میکنند.
چشمه آب معدنی علی زاخونی: این چشمه در منطقه ماسوله از توابع شهرستان فومن واقع است. آب این چشمه دارای بیکربنات میباشد که در درمان بیماریهای گوارشی مؤثر است.
مجاورت با دریای خزر، وزش بادهای محلی، ارتفاع و امتداد کوههای البرز غربی و تالش، جابجایی تودههای هوایی شمالی و غربی و پوشش متراکم جنگلی، از مهمترین عوامل مؤثر بر آب و هوای استان گیلان است. در استان گیلان انواع مختلف آب و هوا به شرح زیر وجود دارد:
1- آب و هوای معتدل مرطوب: این آب و هوا مناطق جلگهای و کوهپایهای را دربر میگیرد. زمستانهای معتدل، تابستانهای گرم و مرطوب و بارندگی سالانه بین 1000 تا 2000 میلیمتر از ویژگیهای این نوع آب و هوا است.
2- آب و هوای مرطوب کوهستانی: این نوع آب و هوا ارتفاعات بیش از 1500 متر را دربر میگیرد و ویژگی آن داشتن زمستانهای سرد و پربرف و تابستانهای معتدل است.
3- آب و هوای نیمه خشک: این آب و هوا مساحت کمی از استان گیلان در محدوده شهرستان رودبار را دربر میگیرد و مهمترین ویژگی آن بارش کم و خشکی هوا است. میانگین ریزش جوی سالانه در این محدوده کمی بیش از 36 میلیمتر است.
وجود چنین ویژگیهای اقلیمی سبب شده است تا بین مناظر طبیعی، پوشش گیاهی، حاصلخیزی خاک، زندگی جانوری، نوع معیشت، تراکم جمعیت، شکل بناها، تمدن مادی و فرهنگی استان گیلان با دیگر استانهای ایران تفاوت آشکاری وجود داشته باشد.
امتداد رشته کوههای البرز در غرب و جنوب استان سبب شده است آب و هوای استان گیلان، معتدل و در اکثر نقاط دارای رطوبت بالایی باشد. در واقع استان گیلان مرطوبترین ناحیه کشور است و میانگین سالانه ریزشهای جوی در این استان 1402 میلیمتر است که از میانگین کل کشور که 255 میلیمتر میباشد، بسیار بیشتر است. میزان بارندگی در این استان به بادهای مرطوبی بستگی دارد که در زمستان از شمال غرب، در بهار از شرق و در تابستان و پاییز از غرب میوزند. این بادها هوای مرطوب دریا را به سوی جلگه گیلان میرانند و بر اثر برخورد این تودههای هوایی با تودههای هوای مرطوبی که از سوی دریای مدیترانه به سوی دریای خزر میآیند، بارندگیهای فراوان و طولانی رخ میدهد. بیشترین میزان بارش در این استان به ترتیب در فصل پاییز، زمستان، تابستان و بهار رخ میدهد. کمبارانترین ماه در استان گیلان تیرماه میباشد اما بارندگی زیاد در شهریور ماه سبب شده است که میانگین بارش فصل تابستان نسبت به بهار بیشتر شده و در نتیجه بهار کمبارانترین فصل استان شناخته شود. پراکندگی بارش نیز در نقاط مختلف استان یکسان نیست. بالاترین مقدار بارش در طول دوره آماری مربوط به ایستگاه انزلی است و به طرف غرب و شرق استان و همچنین از شمال به جنوب از مقدار بارش کاسته میشود.
با این که جنوبیترین نقطه استان گیلان با شمالیترین قسمت آن تقریباً دو درجه عرض جغرافیایی اختلاف دارد ولی شرایط دما در این محدوده کم وسعت تفاوتهای زیادی را نشان میدهد. علت اصلی این اختلاف دما نقش ارتفاعات البرز و تالش با سطوح ارتفاعی متفاوت است به گونهای که هرچه از ساحل به طرف ارتفاعات حرکت کنیم از میانگین دما کاسته میشود. روند این کاهش تا پای کوهها ناچیز است اما از آن به بعد افت شدیدی در دما مشاهده میشود به طوری که در امتداد بلندترین نقاط کوههای تالش و البرز غربی به پایینترین حدّ خود میرسد. گرمترین نقطه محدوده کوچکی در جنوب استان در حوزه شهرهای منجیل و لوشان است. روند تغییر گرمای ماهانه در استان گیلان نشان میدهد که بهمن سردترین ماه و مرداد گرمترین ماه سال است. به طور کلی از اسفند تا مرداد دما روند افزایشی دارد که حداکثر آن در اردیبهشت ماه است و از شهریور تا بهمن ماه روند کاهشی دارد که بیشترین کاهش مربوط به آبان ماه است.
بادهای استان گیلان
علاوه بر بادهای مرطوبی که در سرتاسر سال در استان گیلان میوزند و سبب بارندگیهای فراوان در این ناحیه میشوند، در این استان بادهایی میوزند که تأثیر ویژهای بر طبیعت منطقه میگذارند و عبارتند از:
باد منجیل: در ماههای گرم سال با توجه به سرد بودن نسبی آب دریای خزر، یک مرکز پرفشار نسبی محلی بر روی دریا تشکیل میگردد. در این مواقع به طور متناوب هر چند روز یک بار زبانه پرفشار آزور به هنگام حرکت دائمی خود به سوی شرق، موجب افزایش فشار در سواحل دریای خزر میگردد و پرفشار محلی مذکور را تقویت مینماید و چون در همین ماهها کمفشار حرارتی مناطق جنوبی البرز و فلات ایران را دربر گرفته است، به طور طبیعی حرکت هوا از سمت منطقه پرفشار شمال البرز به سمت منطقه کمفشار جنوب آن خواهد بود بنابراین در این زمان حرکت باد از سمت شمال بوده و از طریق کانالهای ارتباطی بین کناره و فلات ایران نظیر دره منجیل به سمت جنوب میوزد که بادهای تابستانه منجیل را به وجود میآورد. در ماههای سرد سال ارتفاعات البرز و آذربایجان و ارتفاعات مرکزی پوشیده از برف بوده و در نتیجه یک مرکز پرفشار بر روی فلات ایران به وجود میآید در حالی که در بخشهای شمالی البرز و سواحل خزر به علت گرمای نسبی آب دریا یک مرکز کمفشار به وجود میآید و در نتیجه جریان هوا از جنوب البرز به سمت شمال آن برقرار میگردد اما با توجه با این که پرفشارهای سیبری و قطبی و آزور و کانادا غالباً نوار شمالی ایران را در فصول سرد سال تحت تأثیر قرار میدهند، بنابراین موجب تعدیل گرادیان فشار گردیده و در نتیجه شدت وزش باد جنوبی تقلیل مییابد. به این دلیل در ماههای سرد سال با وجود استقرار مرکز پرفشار در بخشهای جنوبی البرز و فلات ایران و وجود کمفشار بر روی دریای خزر، تداوم و شدت وزش بادهای جنوبی قابل توجه نبوده و بر عکس در ماههای گرم سال وزش بادهای شمالی به جنوب البرز بسیار قابل توجه میباشد.
گرم باد یا گرمش: در تمام طول سال به علت واقع شدن مراکز پرفشار در مناطق سیبری و قطب شمال، جریانات هوا و باد سرد از سمت شمال به استان گیلان میوزد، اما در فصول سرد سال گاهی به علت استقرار مرکز کمفشار در سطح زمین در منطقه دریای سیاه و یا شمال عراق و یا در شرق ترکیه، جهت وزش باد تغییر نموده و به صورت غیرمتعارف از جنوب غربی به سوی گیلان جریان مییابد و پدیده فون (Foehn) یا گرم باد گیلان را پدید میآورد. این بادهای گرم و خشک از جنوب و جنوب غربی به منطقه گیلان میوزند. هنگامی که در این شرایط توده هوا از منطقه پرفشارتر جنوب البرز به سمت منطقه کمفشار شمال البرز جریان مییابد، رطوبت خود را در همان سمت جنوبی البرز و هنگام صعود از کوه از دست داده و در نتیجه در قسمت شمالی البرز هنگام نزول به سمت جلگه ساحلی کاملاً گرم و خشک میشود. به همین دلیل دمای منطقه افزایش فوقالعادهای یافته و رطوبت آن به شدت کاهش مییابد و احتمال وقوع آتشسوزی در جنگل بالا میرود. همچنین به دلیل ذوب برف مناطق کوهستانی احتمال سیل نیز وجود خواهد داشت.
گیل وا: جهت این باد شرقی بوده و زمان وزش آن بیشتر در عصر روزهای آفتابی در بهار و تابستان است. این باد خنک و مرطوب بوده و وزش آن موجب لطافت هوا میگردد.
سرتوک: جهت معمول وزش باد سرتوک شمال شرقی است که در فصل زمستان همراه با طوفان به مدت چند روز میوزد و بادی سرد و مرطوب است که پس از فروکش آن، صید ماهی فراوان میشود.
باد خزری: باد خزری دارای جهت شمال غربی است که در فصل سرد میوزد و مدت وزش آن چند روز میباشد. این باد سرد و مرطوب است و موجب طوفانی شدن دریا و در نتیجه افزایش صید ماهی میشود.
دشت وا: جهت وزش این باد سرد و مرطوب شمال غربی است و زمان وزش آن بیشتر در عصر هنگام در فصول بهار، تابستان و پاییز میباشد و مدت وزش آن چند روز است.
کنار وا (کنار گیلوا): جهت وزش این باد جنوبی یا جنوب شرقی است و موجب آرامش دریا و کاهش ارتفاع موج میشود. این باد به مدت چند ساعت میوزد و خشک و خنک است.
سیاه وا: جهت وزش این باد شمال غربی و فصل وزش آن پاییز و زمستان است و مدت وزش آن چند ساعت میباشد. این باد خنک و مرطوب بوده و با وزش آن رنگ دریا سیاه میشود.
منبع : http://www.wikipg.com