سفر به غارهای اسرارآمیز ایران (1)
چاه فضایی است که در جهت گسل های عمودی و در فرایندی طبیعی پدید آمده است؛ مانند چاه اُوریه، یا به دست انسان ها حفر شده است، مانند چاه قلعه بندر نزدیک آرامگاه سعدی. چاه غار اگر برای دستیابی به فضای غار ابتدا از یک چاه عبور کنیم و سپس وارد فضای غار شویم، به این پدیده چاه غار می گوییم، مانند چاه غار بگلیجه.
غار علیصدر (استان همدان)
غار علیصدر تنها غار تالابی ایران و از معدود غارهای آبی جهان است. علیصدر همچنین بزرگ‌ترین غار آبی جهان است. این غار در ارتفاعات ساری قیه نزدیک روستای علیصدر شهرستان کبودراهنگ در استان همدان واقع شده‌است. ارتفاع غار از سطح دریا ۲۱۰۰ متر است. محوطه غار دالان‌های پیچ در پیچ و دهلیزهای متعددی دارد. از مجموعه رشته آب ها، دریاچه بزرگی در درون غار بوجود آمده و از این رو نفوذ به ژرفای غار تنها با قایق میسر است. غار علیصدر یکی از دیدنی‌های جهانگردی استان همدان است.
آنچه غار علیصدر را از سایر غارهای آبی جهان متمایز می‌کند، سهولت استفاده از کانال های آبی درون آن است که به سبب وسعت آن به‌راحتی می‌توان در آن طی مسیر کرده و با قایق‌های معمولی از درون آنها گذشت. براساس همین گزارش شکست های زیادی در رشته علی صدر وجود دارد. بین ۳-۲ شکست در هر متر. به‌علاوه تعدادی سوراخ قیفی شکل در فواصل ۲-۱ متری مشاهده می‌شود که هر دو مشخصه، نفوذ سریع آبهای سطحی را تسهیل می‌کند.
غار هوتو (استان مازندران)
هوتو، نام غاری است در نزدیکی بهشهر و در روستای تروجن که قدمت تاریخی دارد و آثار باستانی مهمی درباره زندگی انسان‌های اولیه در آن پیدا شده‌است. این غار و غار کمربند، به لحاظ کشف اسکلت انسان با قدمت هفتادوپنج هزار سال معروفیت جهانی دارد. اهمیت غار و آثار کشف شده در آن تا به اندازه ای است که در برخی موارد از این غار به معدن طلای انسان شناسان یاد شده است.
طبق کاوش‌های خارجیان در غاز هوتو بهشهر سنگ ریزه‌ها و اسکلت سه انسان کشف شد که 5 هزار الی 7 هزار سال قبل در این منطقه زندگی می‌کردند. در این گودال طبقاتی از عهد آهن تا نئولیتیک و در پایین آن آثار پالئو لیتیک دیده می‌شود.
غار کمربند (استان مازندران)
غار کمربند، در روستای تروجن، شهرستان بهشهر در استان مازندران ایران واقع است. این غار در همسایگی غار هوتو قرار دارد و در آن ابزارهای شکار و آثاری از دوران‌های پارینه‌سنگی و میان‌سنگی کشف شده‌است.
غار پَراو (شهر کرمانشاه)
غار پَراو یا غار پَرو (به معنی پر آب) نام غاری است در ارتفاع ۳۰۵۰ متری کوه پراو، در دوازده کیلومتری شمال‌شرق شهر کرمانشاه که در میان کوه طاق بستان و کوه بیستون و در جنوب منطقه‌ای به نام میدان پراو قرار دارد. این غار در ۳۰۰ متری پایین قله شیخ علیخان یا قله پراو قرار دارد. در زمان کشف این غار در بیش از ۴۰ سال پیش، بزرگ ترین غار عمودی دنیا بوده‌است و به همین دلیل لقب اورست غارهای جهان را به آن اطلاق کرده‌اند. این غار به عنوان دومین اثر طبیعی ملی کرمانشاه به ثبت رسیده است.
غار اسپهبد (استان مازندران)
غار اسپهبد خورشید یا کرکیل دژ بر سر راه تهران به فیروزکوه در ناحیه دوآب شهرستان سواد کوه استان مازندران قرار دارد.
قوس دهانه غار، یکی از عظیم‌ترین دهانه‌های غار طبیعی دنیا است. طول قوس طاق طبیعی و عظیم غار چهل متر و درون غار بصورت تالاری بیضی شکل به درازای ۷۵، عرض ۲۵ و ارتفاع ۱۵ متر است. در برابر غار دیواری با سنگ و ساروج چیده شده است و تا مدخل آن ادامه دارد. بنای این دیوار به دوره ساسانیان باز می‌گردد. در مقابل غار پرتگاه مهیبی قرار دارد که ورود به آن را بسیار مشکل می‌سازد. به دلیل وجود آب آشامیدنی در غار، در گذشته امکان مقاومت به مدت طولانی در آن وجود داشته‌است.
داخل غار اتاق‌هایی وجود دارد که قدمت ساخت آنها به دوره ساسانیان باز می‌گردد. این غار در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد.
غار چال‌نخجیر (استان مرکزی)
غار چال‌نخجیر غاری واقع در شهرستان دلیجان در استان مرکزی کشور ایران است. این غار در میان راه دلیجان به نراق و در منطقه‌ای به نام چال‌نخجیر، و در دامنه کوه تخت واقع شده است. قدمت غار حدود ۷۰ میلیون سال تخمین زده می‌شود و جزو غارهای آهکی و زنده دنیا محسوب می‌شود. غار چال‌نخجیر از جمله غارهای طبقاتی است و از سه طبقه تشکیل شده است. علت شکل‌گیری غار، حرکت گسل معکوسی بوده است که در منطقه کارستی واران وجود داشته واز نظر زمین‌شناسی دوره تشکیل آن با الیگوسن پایانی می‌رسد. حدود 95 درصد از دیواره‌های غار پوشیده از رسوبات آهکی و مابقی سنگی است.
گفته شده است که در انتهای غار دریاچه‌ای هست که امکان قایقرانی در آن وجود دارد، اما به طور کلی شناسایی نشده است. منحصر به فرد بودن نهشته‌ها، دسترسی آسان به غار، خودترمیمی به دلیل زنده بودن و تهویه مناسب هوای درون غار از ویژگی‌های خاص غار هستند. این غار در سال ۱۳۸۴ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این غار می‌توان نهشته‌های بزرگ کاج مانند اشاره کرد. تهویه طبیعی هوای درونی غار در فصول تابستان و زمستان یکی دیگر از ویژگی‌های این غار است. هوای درون غار در تابستان خنک و در زمستان گرم است و بازدیدکنندگان هیچ‌گاه در آن با کمبود اکسیژن روبرو نمی‌شوند.
غار ماهی کور (استان لرستان)
غار ماهی‌کور غاری است که در استان لرستان، در بخش پاپین و در نزدیکی روستایی به نام لِوَن واقع شده است. این غار تنها اثر طبیعی ملی استان لرستان است. این اثر در سال ۱۳۸۴ به عنوان اثر طبیعی ملی ثبت شده است. دو نمونه نادر و منحصربه‌فرد از ماهیانِ کور در این غار وجود دارد که مشابه آنها در هیچ نقطه دیگری از دنیا یافت نشده است. این ماهی فاقد قدرت بینایی و به طور کامل کور است و هیچگونه آثاری از چشم خارجی در آنها مشاهده نمی‌شود و به دلیل اینکه در آب های زیرزمینی و در تاریکی غارها زندگی می‌کنند.
زیستگاه این ماهی در آبهای زیرزمینی است. در غار ماهی کور به دلیل اینکه دهانه این غار به سطح آبهای زیرزمینی اتصال دارد، این امکان به وجود آمده که ماهی کور در طول شب‌ها به نزدیکی سطح آب در دهانه غار بیاید. این ماهی تنها روزهای گرم سال در نزدیکی آبهای سطحی زمین دیده می‌شود. دمای آب محل زندگی این ماهی از ۵ تا ۲۸ درجه سانتیگراد متغیر است.
غار امجک (استان مرکزی)
غار امجک یکی از غارهای استان مرکزی است که در ارتفاع ۱۹۰۰ متری از سطح دریا و بر فراز دره سلطان امجک قرار گرفته است. ورودی آن دیواره‌ای به طول ۱۲ متر دارد که نیاز به انجام سنگنوردی توسط غارنوردان دارد. پس از ورود به غار، نردبانی توسط گروه‌های کوهنوردی قرار داده شده که با پایین رفتن از آن به منطقه استلاگیت‌ها و استلاکمیت‌ها وارد می‌شوید که این مسیر به دهلیزی پر از آب ختم می‌شود. ۲ دیواره دیگر به ارتفاع ۷ و ۲ متر وجود دارند که با عبور از آنها به مجموعه‌ای از گل‌فشنگ‌های سقف و دیوار دسترسی پیدا می‌شود که سکونتگاه خفاشان غار نیز می‌باشد.
غار قلعه جوق (استان همدان)
غار قلعه جوق واقع در استان همدان و در روستایی به نام قلعه جوق قرار دارد. زمان دقیق حفر و ایجاد این غار مشخص نیست ولی به احتمال قوی تاریخ ایجاد آن بنا به قبل از میلاد به دوره مادها یا پیش از آن می‌رسد و به عنوان پناهگاه شاهکان کوچک ایرانی آن دوره بوده است.
دهانه ورودی غار در حدود بیست متر از سطح زمین ارتفاع دارد و در شیب قایم دیواره سنگی ایجاد شده است. در ابتدای ورود دهانه‌غار حدود دو متر قطر دارد که باید از سوراخ بالای دهانه وارد بخش اصلی غار شد.
حفره ورودی به قطر حدود نیم متر الی ۷۵ سانتی‌متر است به طوری که امکان خروج ۲ نفر از آن وجود ندارد. پس از عبور از این حفره وارد بخش اصلی غار می شویم که عبارت است از دالانی بزرگ که در دو طرف آن اتاق های کوچکی تعبیه شده است.
به نقل از:
